Cà Mau từ lâu đã nổi bật với ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Theo báo cáo, đến tháng 6 tổng diện tích nuôi trồng thủy sản của tỉnh trong năm 2025 đạt 303.264 ha, trong đó diện tích nuôi tôm chiếm 278.615 ha. Các mô hình nuôi tôm quảng canh và quảng canh cải tiến kết hợp, bao gồm tôm - rừng, tôm - lúa, tôm - cua - cá, đạt 272.145 ha, vượt 100% kế hoạch đề ra. Diện tích nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh ổn định ở mức 6.470 ha, với 5.145 ha siêu thâm canh và 1.325 ha thâm canh, tương ứng đạt 93,56% và 102% kế hoạch. Tổng sản lượng thủy sản trong tháng ước tính đạt 57.590 tấn, lũy kế 280.765 tấn, tăng 4% so với cùng kỳ năm trước. Riêng sản lượng tôm đạt 23.317 tấn, lũy kế 108.232 tấn, tăng 3,8% so với cùng kỳ, khẳng định vai trò quan trọng của ngành trong cơ cấu kinh tế địa phương.
Tuy nhiên, dịch bệnh trên tôm và cua biển có giảm so với cùng kỳ năm trước nhưng vẫn là mối đe dọa lớn. Trong 5 tháng đầu năm 2025, diện tích tôm nuôi thâm canh và siêu thâm canh bị bệnh là 27 ha, giảm 25 ha so với cùng kỳ. Các nguyên nhân chính bao gồm bệnh đốm trắng (8 ha), bệnh hoại tử gan tụy cấp tính (8 ha) và các bệnh khác chưa xác định được tác nhân (10 ha). Các ổ dịch xuất hiện rải rác tại các huyện Đầm Dơi, Cái Nước, Phú Tân, Năm Căn, Ngọc Hiển và Trần Văn Thời. Để kiểm soát, tỉnh đã sử dụng gần 6 tấn chlorine để khử trùng, tiêu độc và xử lý môi trường nước nuôi, đồng thời tiêu hủy tôm bệnh trên diện tích 12,4 ha. Phần diện tích còn lại được người nuôi tự xử lý theo hướng dẫn của cán bộ chuyên môn. Đối với tôm nuôi quảng canh và quảng canh cải tiến, diện tích thiệt hại lên đến hơn 1.700 ha, với tỷ lệ thiệt hại từ 15-40%. Nguyên nhân chủ yếu là do thời tiết bất lợi, nhiệt độ và độ mặn biến động, tạo điều kiện cho các bệnh như đỏ thân hoặc các bệnh liên quan đến môi trường phát triển.
Dịch bệnh trên cua biển cũng diễn biến phức tạp. Trong 5 tháng đầu năm 2025, diện tích cua bị thiệt hại ghi nhận hơn 1.576 ha, với tỷ lệ thiệt hại từ 5-35%. Từ năm 2020, bệnh trên cua biển gia tăng, đặc biệt vào mùa nắng nóng và trước, sau Tết Nguyên Đán. Các huyện ven biển như Năm Căn, Ngọc Hiển, Đầm Dơi và Phú Tân chịu ảnh hưởng nặng nề. Theo nghiên cứu từ Phân viện Nghiên cứu Thủy sản Nam Sông Hậu, ký sinh trùng giáp xác chân đều Portunion conformis là tác nhân chính, ký sinh trong xoang và thân cua. Ngoài ra, nấm Fusarium spp, vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus và biến động môi trường cũng góp phần làm tăng tỷ lệ cua chết. Đáng lo ngại, hiện chưa có biện pháp phòng trị hiệu quả, gây thiệt hại kinh tế lớn cho người nuôi.
Những thách thức này không chỉ xuất phát từ dịch bệnh mà còn từ các yếu tố môi trường và phương thức quản lý. Biến đổi khí hậu, với thời tiết diễn biến bất thường như nắng nóng kéo dài, mưa đầu mùa và chênh lệch nhiệt độ ngày đêm, làm môi trường nước nuôi biến động mạnh, ảnh hưởng đến sức khỏe và sức đề kháng của tôm, cua. Việc xả thải nước từ ao bệnh trực tiếp ra sông, kênh rạch làm gia tăng nguy cơ lây lan mầm bệnh. Ý thức của một số người nuôi còn hạn chế, thể hiện qua việc không khai báo dịch bệnh kịp thời, không tuân thủ quy trình kỹ thuật hoặc thiếu phối hợp với cán bộ chuyên môn. Chất lượng vật tư đầu vào như thuốc thú y, sản phẩm xử lý môi trường và thức ăn thủy sản chưa được kiểm soát chặt chẽ, trong khi cơ sở hạ tầng và dịch vụ kỹ thuật chưa đáp ứng kịp nhu cầu phát triển nhanh chóng của ngành.
Trước tình hình này, tỉnh Cà Mau đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. UBND tỉnh đã phê duyệt kế hoạch và cấp kinh phí cho công tác phòng chống dịch bệnh thủy sản năm 2025, đồng thời ban hành đề án phát triển bền vững ngành tôm và cua biển đến năm 2030. Các tổ kiểm tra được thành lập để hướng dẫn điều kiện nuôi tôm thâm canh, siêu thâm canh, đảm bảo tuân thủ các quy định kỹ thuật. Tỉnh cũng đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn cho người dân về quy trình nuôi an toàn sinh học, khuyến khích áp dụng công nghệ tiên tiến như hệ thống nuôi sử dụng năng lượng mặt trời, đang được thử nghiệm tại Cà Mau và Bạc Liêu nhằm giảm chi phí và khí thải. Người nuôi được khuyến cáo thường xuyên kiểm tra các yếu tố môi trường ao nuôi, hạn chế thả giống mới vào vùng có dịch và cải tạo vuông nuôi trước khi tái sản xuất.
Về lâu dài, Cà Mau hướng tới xây dựng các cơ sở sản xuất giống và chuỗi sản xuất thủy sản an toàn dịch bệnh, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu như ASC, GlobalG.A.P. và VietGAP. Tỉnh cũng tăng cường nghiên cứu, chuyển giao công nghệ phòng bệnh và phối hợp với các cơ quan chuyên môn để giám sát chặt chẽ tình hình dịch bệnh. Đặc biệt, tỉnh đề xuất Bộ Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ hóa chất dự trữ quốc gia để chủ động ứng phó, đồng thời phối hợp với Cục Thủy sản và Kiểm ngư theo dõi tình hình thuế nhập khẩu của Mỹ, vốn có thể ảnh hưởng tiêu cực đến xuất khẩu tôm khi mức thuế chống bán phá giá lên đến 46%. Điều này đặt ra áp lực lớn khi Mỹ là thị trường xuất khẩu chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn trong kim ngạch xuất khẩu tôm của Việt Nam.
Bên cạnh đó, ngành thủy sản Cà Mau cũng đối mặt với những thách thức toàn cầu. Nhu cầu hải sản toàn cầu tăng cao, với dự báo ngành thủy sản sẽ cung cấp hơn 60% lượng cá tiêu thụ toàn cầu vào năm 2025, tuy nhiên áp lực cạnh tranh ngày càng gay gắt. Chi phí sản xuất, đặc biệt là giá thức ăn chăn nuôi, đã tăng đáng kể, với một số khu vực ghi nhận mức tăng tới 40% trong hai năm qua. Tại Việt Nam, sản lượng thức ăn thủy sản trong hai tháng đầu năm 2025 đạt 1,4 triệu tấn, tăng 15,6% so với cùng kỳ, cho thấy sự phát triển mạnh mẽ của ngành. Tuy nhiên, việc kiểm soát chất lượng thức ăn và các sản phẩm xử lý môi trường vẫn là bài toán cần giải quyết.
Để hướng tới phát triển bền vững, Cà Mau đang xem xét áp dụng các mô hình nuôi tiên tiến như nuôi đa canh tích hợp (IMTA), đã được thử nghiệm thành công ở một số địa phương như Phú Yên và Bình Định. Mô hình này không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường mà còn tăng hiệu quả kinh tế thông qua việc nuôi kết hợp nhiều loài thủy sản. Tuy nhiên, việc triển khai IMTA đòi hỏi đội ngũ nhân lực có trình độ khoa học và kỹ thuật cao, cũng như sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng.
Ngành nuôi trồng thủy sản Cà Mau đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu đạt 11 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu hải sản vào năm 2025. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, tỉnh cần vượt qua các thách thức về dịch bệnh, môi trường và cạnh tranh quốc tế. Với sự chỉ đạo sát sao của các cơ quan quản lý, sự hợp tác của người dân và ứng dụng công nghệ tiên tiến, Cà Mau hoàn toàn có thể có một ngành thủy sản bền vững, đáp ứng được nhu cầu trong nước, đảm bảo vị thế là trung tâm sản xuất tôm hàng đầu cả nước.
Hải Đăng